بسم الله الرحمن الرحیم

وجه دیگری که باید از شهر کوفه مورد بررسی قرار گیرد، ساختار اقتصادی شهر کوفه است.

کوفه شهر بسیار برخورداری است زیرا محل سرازیر شدن خراج، غنائم جنگی، جزیه، مالیات، زکات و.. است؛ تنها در سال ۶۰ هجری درآمد کوفه فقط از راه خراج، ۱۳۵ میلیون درهم بود! همین باعث شده بود تا کوفه شهر ثروتمندی باشد.

اکثر مردم کوفه، از نظامیان و مردان جنگی اند و از دولت حقوق خود را دریافت می کنند و البته تعداد بسیار کمی هم باغدار بودند؛ در این بین فرماندهان جنگی می بایست از بین صحابه انتخاب می شدند و دارای اصالت خانوادگی باشند، در دوران «زیاد» ، شرط انتصاب به بنی امیه نیز به این شروط اضافه شد.

حقوق مردم کوفه به دو صورت «عطا» و «رزق» بود که خلیفه دوم پایه ریزی کرده بود؛ “عطا” پرداخت نقدی حکومت بود که سالی یک بار از طرف حاکم داده می شد و “رزق” شامل مایحتاج زندگی بود که ماهیانه و به صورت سبد کالای امروزی دریافت می شد.

در واقع همین اقتصاد وابسته، مردم کوفه را به سوی رفاه طلبی و عافیت طلبی سوق داد به گونه ای که برای ترس از قطع شدن مقرری شان دست خود را به خون اباعبدالله ع آغشته کردند.

اما رویه ای که امیرالمومنین برای اداره کوفه داشت با این سیاست بازی ها متفاوت بود، ایشان روی توده ی مردم سرمایه گذاری می کردند و چهارچوب کلی سیاست های خویش را با مردم در میان گذاشته و اصحاب وفاداری مثل عمار، ذوالشهادتین ، ابن تیهان و.. وظیفه ی روشنگری و بصیرت افزایی بین مردم را به عهده داشتند که با شهادت ایشان، امیرالمومنین در این بین تنها ماند.

درواقع ایشان با رعایت تقوا و نه مکر و حیله حکومت داری می کردند، ایشان در خطبه ۲۰۰ نهج البلاغه در این باره می فرمایند: وَ اللَّهِ مَا مُعَاوِیَهُ بِأَدْهَى مِنِّی، وَ لَکِنَّهُ یَغْدِرُ وَ یَفْجُرُ؛ وَ لَوْ لَا کَرَاهِیَهُ الْغَدْرِ لَکُنْتُ مِنْ أَدْهَى النَّاسِ ؛ سوگند به خدا، معاویه از من سیاستمدارتر نیست، امّا معاویه حیله گر و جنایتکار است، اگر نیرنگ ناپسند نبود من زیرک ترین افراد بودم.

امیرالمومنین اهل باج دهی به افراد و طبقه ای خاص از جامعه نبود به همین دلیل خواص کوفه از این عدالت به تنگ آمده و نسبت به ایشان اعتراض و شورش می کردند.