مسئله علی (ع) انسان بود

✔ نهج البلاغه را با این نگاه بخوانید…

[disk_player id=”78″]

تعبیری که مرحومه علامه جعفری (رضوان الله علیه) به کار برده است؛ اینست که ام‌المسائل برای امیرالمومنین (ع) و نهج البلاغه انسان و انسان سازی است. این تعبیر، تعبیر مهم و در خور توجهی است.

وقتی گفته می‌شود مسئله‌ اساسی انسان است، یعنی مسئله‌ اساسی انسان است! مسئله‌ اساسی حتی کمالات انسانی هم نیست. حتی فضایل هم مسئله‌ اصلی نیست. حتی فریب خوبی‌ها را هم نباید خورد. یعنی حتی خوبی‌ها هم مهم نیست. مهم انسان است. مسئله انسان است. به عنوان مثال: مسئله ای مانند نظم، مهم هست؛ ولی در واقع مهم نیست. مسئله ای مثل عدالت، مهم هست؛ ولی در واقع مهم نیست. مسئله ای مثل امانتداری، مهم هست؛ ولی در واقع مهم نیست. مسائلی مانند صبوری، وفاداری، مهربانی، مهم هستند؛ ولی در واقع مهم نیستند.

در واقع مهم نیست، یعنی در واقع مسئله‌ ما نیست.  مسئله‌ ما نیست، یعنی در واقع مسئله‌ اصلی ما نیست. مسئله‌ اصلی ما نیست، یعنی در واقع هدف آخر ما نیست.

حضرت استاد آیت الله جوادی آملی (ره) فرمودند: بعضی از چیزهایی که ما در جامعه‌ کمال می‌دانیم؛ این ها متعلق به حیوانات هستند. مثلا امانتداری. واقعا تفاوت انسان و غیرانسان در امانتداری است؟ ایشان فرمودند: این سگ‌های دست‌آموز، سگ شکاری، که برای شکار می فرستند با اینکه خودش اینکاره است؛ ولی وقتی شما او را می‌فرستید، می‌کشد، بسته ‌بندی می کند و تمیز و مرتب تحویل می‌دهد بدون اینکه دست بزند. یا صفت صبر و حوصله، خدا همه شترهای عزیز را حفظ کند! چقدر اهل صبر و حوصله هستند. اصلا یک مقدار اخم در این چهره نمی‌بینید. یک مقدار کدورت. به یکی از اساتید گفتم: این به چهره اش نمی‌خورد که کینه‌های قدیمی داشته باشد. می‌گویند ۱۵ سال کینه را نگه می‌دارد. ولی خیلی چهره‌ آرام و …. چه طور ۱۵ سال کینه را نگه می دارد؟ صبر و حوصله، در سختی، در بیابان، گرسنگی، با خار بیابان سر کردن، با تشنگی سر کردن، و …

پس صبر و حوصله‌ هم مربوط به حیوانات شد، شاخص انسانی نیست. وفا، وجدان کاری.

یه وقت با یکی از اساتید به بهشت زهرا رفته بودیم. با ایشان مختصری روی قبرها را می‌خواندیم. ایشان نگاه کرد و گفت: نوشتند: آرامگاه پدری مهربان و دلسوز؛ هآن! اینگونه می‌نویسند؟ درست است؟ ایشان گفت: من از تو می‌پرسم: مثلا در ببرها، پلنگ‌ها و گرگ‌ها، پدران برای بچه خود مهربان و دلسوز نیستند؟ شکار می‌کند یا ۵۰ نفر را زخمی می کند؛ این دیگر به عشق بچه‌ بوده است. مثلا پلنگ‌ها پدری مهربان و دلسوز نیستند؟ این مثلا کمال است؟ من گفتم تازه همین هم باید اثبات شود! ایشان گفتند: سَلَّمنا؛ اصلا پدری مهربان و دلسوز. این کمال است؟ این نقطه‌ انسانیت است؟ این کمال انسانیت است؟

هدف عالی نیست؛ هدف عالی چیست؟ انسان.

 در آخر قرار است آدم حاصل شود. چقدر حیف است که ما سخنرانی امام (ره) را نخواندیم.کم می‌خوانیم. کم در جریانیم؛ امام (ره) می‌فرمایند: ما برای عدالت انقلاب نکردیم. عدالت یعنی یک آخور مرتب؛ تعابیر امام است. فرمودند: عدالت را می‌خواهیم. ولی به عدالت اکتفا نمی‌کنیم. شما ببینید کندوی زنبور عسل چقدر عادلانه است! نه اینکه عدالت را کلاً کنار بگذاریم، نه، عدالت را می‌خواهیم؛ ولی قرار نیست وقتی به عدالت رسیدیم کار تمام شود. نظم را می‌خواهیم ولی قرار نیست با نظم تمام شود. در نهایت قراراست که آدم حاصل بشود.

آدم یعنی چه؟ یعنی اِنی جاعِلٌ فِی الأرضِ خَلِیفَه (بقره،۳۰) آدم به این معنی است. آدم کسی است که ملائکه او را سجده کنند.

امیرالمومنین (ع) در جامعه چه می‌کند؟ حکومت علی (ع) با بقیه چه تفاوتی دارد؟ حکومت علی (ع) انسان می‌سازد. حکومت علی (ع) اقتصاد می‌سازد؛ ولی اقتصاد را برای انسان می‌سازد. اقتصاد می‌سازد؛ ولی برای اینکه می‌خواهد انسان بسازد؛ ببینید چقدر متفاوت است! در حکومت علی (ع) شکم سیر می‌شود ولی برای اینکه انسان بسازد؛ ماجرا فرق می‌کند.

نکته‌اش اینجاست؛ وقتی شکم‌ها سیر می‌شود؛ تازه اول مصیبت است. حضرت زهرا (س) در خطبه‌ فدکیه فرمودند: تا شکمتان گرسنه بود، دنبال پیامبر (ص) راه افتادید. گفتید ما را نجات بده. آزادمان کن. عزت بده. ما را از نوکری خارج کن. همچنین فرمودند: پوست دباغی شده می‌خوردید؛ آب برکه را با گرگ‌ها تقسیم می‌کردید.همین که شکم‌ها سیر شد؛ به ما پشت کردید. (بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج‏۲۹، ص: ۲۲۴-۲۲۵)  حال روابط می‌خواهیم. توسعه‌ پایدار، پیشرفت، اقتصاد باز، همه این ها را می‌خواهیم اما مشکل کجا ظاهر می شود؟ وقتی حداقل را آماده کرد می گوید: خب! حالا وقت آدم شدن است! می گویند: علی جان شرمنده! ما تو رو برای همین‌ها می خواستیم. خواستیم شکم ما را سیر کنی.