مستحبات

آیا در روایتی که از حضرت علی ع در نهج البلاغه ذکر شده که قلوب دو حالت اقبال و ادبار دارند در زمان ادبار به واجبات اکتفا کن برای فقط عبادت است یا شامل دیگر مستحبات نیز می شود؟آیا این روایت مخاطب خاصی دارد یا یک اصل کلی در دین است؟

حجت الاسلام امینی خواه :

سلام علیکم
از امام علی علیه السلام نقل شده است که « إِنَّ لِلْقُلُوبِ شَهْوَهً وَ إِقْبَالًا وَ إِدْبَاراً- فَأْتُوهَا مِنْ قِبَلِ شَهْوَتِهَا وَ إِقْبَالِهَا- فَإِنَّ الْقَلْبَ إِذَا أُکْرِهَ عَمِیَ» «دلهاى انسانى، خواسته ها و اقبال و ادبارى دارد، پس آنها را از راه خواسته ها و اقبالشان وادار به کارى بکنید، زیرا اگر دل را به زور وادار کنند، پذیرا نخواهد بود».( نهج البلاغه ، حکمت ۱۸۴ )
همچنین حضرت می فرمایند : «لا قربه بالنوافل إذا أضرَّت بالفرائض» (نهج البلاغه ، حکمت ۲۷۱) اعمال مستحب که به انجام فرایض زیان برساند، چنین اعمالى مایه قرب به خدا نخواهد بود.
و در جای دیگر فرموده اند : «اذا أضرّت النوافل بالفرائض فاْرفضوها» (نهج البلاغه ، حکمت ۳۹ ) اگر نوافل سبب صدمه خوردن فرایض شوند، آن را کنار گذارید. انسان گاهی در حالت اقبال است و گاهی ادبار دارد. یعنی گاهی میلش به مستحبات و معنویات می کشد و گاهی حال ندارد. در روایت هست که وقتی حال دارید به سراغ مستحبات بروید و به خودتان در این زمینه به گونه ای فشار نیاورید که باعث زدگی شود و وقتی حال ندارید به واجبات اکتفا نمایید.