جلسه دو : بررسی ویژگی‌های زبان قرآن

دروس تخصصی > ادبیات عرب . ادبیات قرآن . 1393/07/03

00:29:54

173

برخی نکات مطرح شده در این جلسه

تحلیل ادبیات سوره الرحمن

قواعد بلاغی قرآن

درک و تفکیک اسم و فعل

آموزش خواندن و فهم قرآن

ادبیات قرآنی و تجزیه متن

روایات و تفسیر قرآن

تحلیل گرامری سوره الرحمن

بررسی ویژگی‌های زبان قرآن

تفکیک ساختارهای ادبی قرآن

متن جلسه

‼️توجه: متن زیر صرفاً توسط هوش مصنوعی تایپ شده و ویرایش نشده است‼️

بسم الله الرحمن الرحیم به حول قوه الهی ادبیات قرآن رو شروع میکنیم با مبنای سوره مبارکه الرحمن انشالله الرحمان عروس قرآنه عروس سورههاست خوشگلترین سورههاست و تمام قواعد اونجوری که ما احضار کردیم تقریبا توی این سوره یعنی اینجوری نیست که ما بگیم یه قاعده ادبیاتی میخواستیم بگیم نبود تو این سوره تو این سوره مختصر ۷۸ آیه اعجازی اعجاز بله اصلاً روایت عروس قرآن اعجاز یعنی اگه نداشت قرآن غیر الرحمان برای ما ب چه کرده خدا با این سوره چه کرده واقعاً بلاغتش یه طرف چه میدونم خود واژههای طرف بحثهای تفسیریش بحثهای روایی در تفسیر یه طرف صرفش یه طرف نحوش یه طرف دیوانه کننده است حالا باید بهش بپردازیم انشالله بله بحثی که ما داریم بیشتر مبنامون بر اینه که ما بتونیم ادبی بخوانیم نه عربی و ادبیات بدانیم ادبیات دانستن بحث ادبیات خواندن به عربی خواندن بحث آخر ما میخوایم اگه یه متن به ما دادن یه صفحه بحارالانوار جلو ما گذاشتن آخر درسته آخر یعنی پایانی آخر یعنی دیگر با ادیب کل کل نکن عرض کنم که اگه یه صفحه وسایل جلو ما گذاشتن یک صفحه بهار جلو ما گذاشتن این یک صفحه رو که گذاشتن باریکلا نه اینکه بدانیم الان طلبه داری مورد داشتیم قواعد همه رو حفظ بوده یک صفحه متن نمیتونسته بخونه و چقدر داریم زیاد داریم نداشتیم مورد داریم فراوان یعنی حفظ بهش میگه آقا بحث منصوب توضیح بده شروع میکنه همه رو از حفظ میکنه میگم خب اینم که نفهمیدی اینم جمع منسوبه الهاشمیات مثلاً نمیتونه بگه که این الهاشمی میاد این چی چیه این کلمه میگم آقا جمع مونث سالم منصوبه الله اکبر مونث سالمو توضیح بده سه ساعت صحبت میکنه چون رانندگی به یکی پای تخته یاد بدی اون مثالی که همیشه ما زدیم یک بار طرف پشت فرمون نشینه این چه مشکلی واسش پیش میاد دفعه اولی که پشت فرمون میشینه همین ماشینو که روشن میکنه رفته تو دل یه نفری یا یه شیعی یا یه ماشینی ولی همه چیو میدونه یعنی میدونی اگه روشن کنه اول چی به چی میرسه از کجا به کجا چه میدونم بنزین وارد میشه ردش میکنه عربی بخوانه قشنگم بفهمه ولی نتونه به شما بگه این الان این کلمه نقشش چیه جفتشو با هم می یعنی میخوایم هم بخونه هم بفهمه این نقشش چیه هم بتونه بفهمه که معناش چیه حرفهای بشه دیگه متنو که دید سریع بخونه و بفهمه دیگه درگیر متن نباشه عبور کنه بارگذاری کردیم این هدف رو برای جلسه بعد به این برسیم انشالله مکالمه ادبیات رایج ببین شما بگین آقا من میخوام به شما فارسی یاد بدم برای اینکه متون فارسی رو بفهمی متونم نه اشعار و چه و چه و چه متون یعنی الان یه کتاب فارسی روزنامه و دست شما دادن خواستی بخونی روزنامه رو بفهم نمیتونم بگم پاشو بیا اینجا بریم میدان بهارستان یه دو سال اینجا زندگی کن آره دو سال میدان بهارستان زندگی کن هرچی روزنامه دست میخونی میفهم درسته ادبیات رایج یه بحثه ادبیات رسمی و مکتوب یه بحث دیگه است مخصوصاً که ما نظرمون ادبیات مکتوب کهن بی تاثیر نیست مسلماً اثر داره برای اینکه ذهن آدم متمرکز بشه بر قواعد ولی اصلش همین بحث است ما تو بحثهای خیلی مهم بحث استثناست بحث عدده یه بحث فوق العاده فوق العاده کلیدیه تو قاعدش باید کار بشه روش بحث عدد یه بحثی که کسی بلد باشه تقریبا ۶۰ ۷۰ درصد ادبیات عرب بلده بحث استثنا کسی بلد باشه خیلی بحثهای دیگرو برای اینکه ما هدف گذاریمون به این جهته که ما بتونیم متن بخونیم و بفهمیم ما با قاعده کار نداریم کسی بیاد واسه ما قاعده بگه و بعد این قاعده چند تا شوزوزات داره و چند تا رد داره و در ردش چی جواب دادن تسمع بالمئیدی خیر من ان ترا این قاعده چه جوری جور در میاد با این قاعدهای که فعل نمیتونه مسند واقع بشه خب این قاعده به اونجا برمیگرده اون چیو در تقدیر گرفتن اینجا جون مادرت روایت به درد ما میخوره چند تا روایت با این مسئله حل میشه از اونور انقدر مباحث داریم تو روایت طرف گیر میکنه با این کتابهای رایج نمیتونه دستش نمیاد که باید چیکار کنه فراوونه فقیه طرف مجتهد روایت میخونه گیر زیاد داریم ما درد دلم خیلی داریم خیلی نمیتونیم بهش بپردازیم از اونجایی میخوایم بحثو شروع کنیم که حضرت امیر کد دادن برای ادبیات کلمه کلش چند تا چیزه ثلاث یعنی همه کلامها تشکیل شده از کلمات دیگه درسته کلمات که کلام را تشکیل میده یک کلام یه جمله شما میخونی این تشکیل شده از کلم همه کلماتم چیا بود بفرمایید اسم حرف برای ما مهمترین چیز اینو از الان داشته باشید تو ذهن تا آخر با هر متن عربی که مواجه شدیم مهمترین کاری که باید انجام بدیم اولین کاری که باید انجام بدیم اینه اسم و فعل و حرف از هم تشخیص بدیم یک صفحه گذاشتن جلو ما ۵۰ صفحه گذاشتن جلو ما اول هیچ استرسی اسم و فعل و حرف ۶۰ درصد کارت بلکه ۸۰ درصد کار یه متن سنگین گذاشتن جلو ماها اینا همه رو میخوایم تمرین کنیم میایم سراغ تک تکتون حساب میکشیم محاسبه عمومی داریم اینجا از تک تک حساب میکشیم یه متن میدیم خب شما الان یه تمرینم انشالله آخرش داریم قرآن رو بیاریم کل سوره الرحمن انشالله میشینیم تفکیک میکنیم اسم و فعل و حرفش رو اینا اول از هم جدا بشه بعد آدم میفهمه این معنی این اسم و ریشهشو نمیدونه این فعلو نمیدونه که چه صیغهایه از چه بابی اونجا دیگه کار واسه آدم راحته میره سراغ همون مورد بحث خیلی مهمیا اسم و فعل و حرف بتونیم از همدیگه تفکیک کن اسمش روشه اسم به

معنای برتری است از سمو میاد اسم برتره سماوات هم که میگن سماوات چون برتر عالم برتره عالم بالا احاطه داره چیره است شرافت داره قطع کردین بر اون دوتا قسیم خودش یعنی بر فعل و حرف شرافت داره چرا چون ما با دو تا اسم میتونیم یک کلام تشکیل بدیم ولی فعل و حرف هر وقت بخواد کلام تشکیل بده به اسم احتیاج داره اسم خالی خود به خود مستقله حکومت خودمختاره ولی فعل و حرف برای اینکه کلام تشکیل نیاز برای همین اسم برتره برای همین هم اسم اول میاریم در مورد اسم بحث میکنیم چند تا ویژگی داره ما اینجا ویژگیهایی که برای اسم آوردیم ۵ تا توی صمدیه ۶ تا آورده توی سیوتی ۵ تا آورده به نظرم ۱۵ تا ۱۷ تا رو جمع آوری شده ولی اینجا پنج تاشو میگیم و خدمت شما عرض کنم که دو چهار تاشم نمیگیم یعنی ما ۹ تا اینجا در خلال بحثهای بعدی میگیم فوق العاده منظمه سلسله واقعا بحث درسی اینجوری نیست که ما یه چیزی میگیم بعداً گیر میکنیم توش یه چیزی میگیم بعداً دوباره بهش میپردازیم اینجوری نداریم مثل متن رایج حوزه یه چیزیو اول میگیم که اصلاً جاش نیست اصلاً اصل بحث جا نیفتاده یه دفعه میریم تو دل این مفصل بعداً سر جای خودش تنوین بحث میکنیم و بحثی هم که میکنیم تو هیچ کدوم از کتابها نیست دقیقا بحثی که تو قرآنه مثلا آقا در مورد این کلمه این دیگه از مث لنصعن حالا الانم بهش میپردازیم در مورد این کلمه لنصعن هیچ کدوم از این کتابها لانست ۵ چی چیه تمرین مگه سر فعل در میاد ما بهش میپردازیم دانلود تنوین علامتهای اختصاصیهای اسم خصوصیت الشیلا یوجد فی غیره وقتی یه چیزی اختصاصی یه چیزی میشه تو چیز دیگه دیگه دیده نمیشه وقتی میگن آقا این خسیسه فلانیه یعنی دیگری اینو نداره درسته خسیسه اسمه یعنی هرجا باشه اسمه دیگه در دیگری پیدا نمیشه ۹ تا چیز که ما پنج تاشو میخوایم بررسی بکنیم خصیصه اسم اختصاصی اسم چیزی کلمه اینو داشته باشه فقط اسم انحصاراً مال اسم نمیشه فعل یا حرف باشه اولیش چیه حالا ما شعر ابن مالک را مینویسیم بلجره و تنوین والندا و و مسند للاسمه تمیز الحسن سراغ فعل میره به تافعلت و اتت و یافعلی و نون اقبلنه ینجلی اونجا میریم سراغ حالا فعلاً با فعل کاری با اسم بلجره اولین علامت ج دومین تنوین سومین ندا چهارمی الف لام پنجمی مسند لل اسم تمیز الحسن اسم با اینا واسش تمیز حاصل میشه از بقیه جدا میشه با این پنج تا ویژ اولیش چیه جر ما سه نوع جر داریم سویوتی دوتاشو گفته ابن عقیل یکی دیگهشو گفته که سوئیتی اشاره نکرده ابن مال الفیه داری این شعرها همه مال ابن مال سویوتیو ابن عقیل و دیگران بر این اشعار شرح زد الان در شرح این سیوطی دوتاشو گفته برای جر ابن عقیل سه تا گفته که کلام ابن عقیل بهتره جر گفته آقا اول به حرف ج دومیش به اضافه هیچ به خودتون استرس ندین نگران نباشین این چیه جا نیفتاد حل نشد جا نیفتاده نداریم که بخوایم بریم جلو انقدر تمرین میکنیم دیگه مغزتون بترکه شب خوابشو ببینید اینجوری کار سومیش جر به تب اولین حالا من قرآناتونم دیگه دم دست داشته باشید قرآن اینجا حاج آقای سعید محمدی قرآن رحل که نداریم اینجا همین قرآنا یکی از دوستان زحمتشو بکشه که ما تمرینات روی قرآن بیاریم انشالله اسم تعریفی که ازش کرده بودیم چی بود ما انبه عن المسمی درست شد تعریف امیرالمومنینو گرفتیم تعریف بقیه رو کار نداریم الاسما دل علی غیر مخترع و احد من العظمة ثلاث مثلا اینایی که دیگران گفتن ما کار نداریم اونی که امیرالمومنین فرمودند ما انب عن المسم خبر از مسما بده از یه چیزی که اسم روش گذاشتن داره از اون خبر میده درست شد اسم اولین ویژگیش جر ما در مورد جر میخوایم بحث بکنیم جر سه مدل گر داریم اینجا جدول به حرف یه حرفی میاد اسم رو مجرور میکنه مثال سوره مبارکه انع ما هر سه تای اینها را تو این آیه مثال میزنیم اینا زحمت کشیده شده برای مثالها آیه ۵۹ سوره انعام شاید برای این بحث برای مثالهاش تقریباً ۵ ساعت بحث بخت برده که مثالهاشو ما گشتیم با دقت کار کردیم چه مثالی کدوم آیه رو بگیم که بحث دقیق باشه مثالا از خود قاعدهها مهمتره چون قرآن ادبیات قرآن میخوایم بخونیم قاعده نمیخوایم یاد بگیریم قرآن میخوایم یاد بگیریم سوره مبارکه انعام آیه ۵۹ رو آوردید یکی از عزیزان آیه رو بخونه آیهای که توی کدام نماز بخونید نماز قفی اصلش قفیله است قیلتون کففیلتون بر وزن فعله تسخیر غفلت غفلت کوچولو تسخیر وتر بطر کوچولو چون ساعتش ساعت غفلت بوده ساعت غفلت در بین ساعتهای شبانه روز اون ساعت بین نماز مغرب و عشا ساعت گرگ و میش بین ساعتی که داره شفق تموم میشه اول قص غفلت از کارها و برنامهها و مردم دیگه دارن تعطیل میکنن میرن سراغ خونهها و زندگیها و از موقع استراحتشونو اول استراحت و اینها و عنده مفاتیح الغیبه لا یعلمها الا هو و یعلم ما فی البر والبحر وما تسقطو من ورقتن الا یعلمها ولا حبتن فی ظلمات الارض ولا رطب ولا یابسن لا فی کتاب مبین آیه رو داشته باشیم بیایم پیش من چشمای اینجا آقا سه مدل جر داریم توضیح میدم بعد سوال میکنم جر اول جر دوم جر سوم جر چهارم اول یه حرفی بیاد از حروف از حروف جاره کاف اند فیلام این حرف سر کلمه سر اسم اومده چون این حرف سر فعل نمیاد آقا آیه قرآن میگه لنبی لیعلمه اینا چی میشه حرف جر اومده سر فعل اونجا آفرین یه حرفی یا اسمی محذوفه وقتی اونجاست پس حرف فقط سر اسم میاد حرف جر فقط سر حرف جر فقط سر اسم میاد این یکی دوم بله لع گیر کردی یا محذوب شده یا تقدیری ضرورت شعریه به اضافه اضافه مضاف مضاف الیه کلمهای به یک کلمه دیگه اضافه شده مثل چی علم علی ذکر علی عبادت ذکر علی عباده ذکر علی عباده ذکر علی علی

مجرور شده چرا مجبور شده چون مضاف الیه به واسطه اضافه هستید آقایون به واسطه اضافه سومیش به تبع به تب بلاشک کن ولا شبهت بلاشک کن بله یه آقایی بود این تکه کلامش بود بلاشک ولا شبهت این ولا شبهتن چرا مجبور شده این بلاشکین که معلومه به خاطر حرف ج بلاشک ولا شبهتن چرا واو اومده عطفش کرده ما میخوایم از اون مقدار ادبیاتی که دوستان خوندن هر چقدر از هر جا خوندن از راه سینمایی دبیرستان حوزه استفاده بکنیم برای اینکه قرآن یاد بگیریم مشکلی نداره بعداً توضیحش در مورد حرف لا بلاشک ولا شبهت لای عاطفه هم داریما عاطفه پس این شبهتن چی شد به تب حالا قرآن عندهو حالا این کلمه چون سخته رد میشم مفااتح الغیبه آقای خالقی مضاف الیه مجنون پس میگه مجرور به اضافه رایج بشه بعداً تو قرآن اومدیم همه باید اینو مجرور کدوم کلمه الغیب پس معلوم میشه چیه اسم الغیب اسم اسم لل اضافه اسم به خاطر چی به خاطر اینکه به خاطر چی اسم مضاف الیه واقع شده لا یعلمها الا هو و یعلم آقای محمدی ما فی البر و البحره احس کدومش به حرف ج الد آها احسنت به تبع میشه آقای خرمدل وما جر به جر به ات شده به البر آقای بدری اح فی ظلمات الارضه آقای خالقی ظلمات آها الارزم که مضاف الی ولا رتبن آقای محمدی برف جبره ولا رتم معطوف به تبع ولا یابسن آیه خرم آهان الا فی کتاب مبین آی بدری مبین چی به تب چون بدل بیا بفرمایید نعت مبین کلمه مبین فی کتاب مبین صفت کتاب مبین چون بدل میاد معنای قبلی رو تخصیص میزنه یا از بین میبره خوب الا فی کتابمون خوب بود آقا این یه مثال حالا کلماتش رو اونایی که اسم رو به من بفرمایید اولین اسم جلو اونایی که بر اساس جر اسم بود الغیب البر البحر ورقه ح ظلمات الا ردم یابس کتاب مبین نام اسم خیالم راحت میشه دیگه اسمه با این کلمه کار داریم باید بریم تو حوزه اسم دنبالش بگردیم اونجا معن بفهمی درست شد مثلاً ظلمات الارضه آدم گیر میکنه این ظلمات چیه حالا چه نوعیه چه نوع اسمیه خیالم حالا اسم مونثه چرا مونثیه جمع مونث سالمه مثلاً هی اینجوری باید کار کرد کار علمی گم نباید بشیم تو یه جایگاهی خودمون اول مشخص کنیم که کجا باید بریم بعد اونو بریم تا تهش در بیاد مطلب برای علامت دوم علامت دومش تنوینه فکر کنم دیگه امروز فقط اینو برسیم بگیم بقیه علامتها باشه برای جلسه بعد بله بله فقط مباحثه لازمه اینو دوستان توجه داشته باشند مباحثه و تمرین تمرین خیلی اکتفا نشه کسی چیزی یاد نمیگیری سنگامونو وا بکنیم همین اول باید خیلی تمرین کرد بریم یه چیزی یاد بگیریم خب دیگه بریم بقیه ایام هفته دنبال کارمون پنجشنبهها میریم اینجور چیزی در نمیاد تهش بدنم نرید بگه رفتیم کلاس فلانی نتیجه نداد معلومه که نتیجه نمیده مباحثه میخواد مقایسه خیلی زیادم نشد اشکال نداره ولی اصل مقایسه باشه تمرین خیلی میخواد خیلی به نحوی که صله الخشو نشه فقط دومی تنوین بله هو نون ساکنت زائدة تللحق و آخر آخرالاسم لفظاً و طفارقه خطا و خب این تعریف مال حمدی ذوق و ذوقه از اساتید الازهر در مورد تنوین بحث قشنگی کرده بعداً انشالله بحث تجویدیش رو میایم میخونیم کار میکنیم چیکار بله اصلش بوده دیگه بله بله چون سنی تفکر اهل سنت درش دخالت داره خب اونجا ما تا وقتی که تفکر شیعه رو داریم نمیگیریم ولی اصل مطلب وقتی مسئله بدیهیه درباره تن تنوین نون ساکن است مثل سنگک و بربری و اینا یه نونه که ساکنم هست آخر کلمه میمونه آخر کلمه میاد پس آقا یه کلمهایه که یه نون ساکنیه تنوین آخر کلمه میاد پس وسط کلمه و اول کلمه اینا ما تمرین ساکن حرف وقتی حرف باشه کلمه میشه دیگه ولی حرفی که ما اونجا میگیم با اینکه اینجا میگیم فرق میکنه حالا اینا توضیحاتشو بعداً بهش چون اینجا یه حرفیست در مجموع یک کلمه نه یه حرفیست جدا از کلمه وقتی یه حرفی جدا از کلمات دیگه خودش میشه کلمه وقتی یه حرفی باشه در ترکیب یه کلمه این میشه دیگه زیر مجموعه اون خالیشو بیاری یه همچین چیزی این چیه آقا میگیم یه کلمه است ولی وقتی با یه کلمه مثلاً تشبیهن اومده این دیگه نمیتونیم بگیم این تنوین خودش کلمه است اینجا یه حرفیه مال یه کلمه اگه خالی بیاد خالی استعمال ما اینجا خیلی به استمالات کار نداریم یه بیشتر بحث اینه که اعراب حروف رو به هم داره نسبت میده یه رابطه نسبتی معنای حرف معنای حرفی به معنای اصولیش نه به معنای ادبی اینا توضیحات داره الان اصلاً تا جایی که میشه من میخوام بحثهای متفرقهای که ذهن و گم میکنه بهش نپردازم چون حرف تو اصول یه معنا داره تو ادبیات یه معنای دیگه داره تو فلسفه یه معنای دیگه داره اینا رو نمیخوایم وارد بحثش آخر کلمه بیاد و لفظاً به کلمه اضافه بشه ولی در خط و در وق تفاوت یعنی چی یعنی وقتی که ما یه کلمه رو مینویسیم توی تلفظش تنین که میاد تو تلفظش این کلمه نون شنیده میشه نون تنوین یه مثال بزن یه کلمه که تنوین داشته باشه علی ین علی مثلا میگم که اعتصم به ولایت علی درست شد اعتصم به ولایت علی در تلفظش نون شنیده میشه ولی در نوشتنش در خطش نونی شما نمیبینی در وقتشم باز نونی نمیبینی اعتصم به ولایت علی بحث وقت بحث مفصل و مهمیه وقتی که وقت در لفظ منظور در لفظ پس یکی تو خط ما میبینیم که تو خط نونی نیست موقع وقفم نونی نیست ولی موقع لفظ وقتی داریم خود کلمه رو تلفظ میکنیم بدون وق نون شنیده میشه اینو میگن تنوین پس فرق بین نون ساکنه با تنوین چیه ۵ تا فرق میشه اذان دو سه دقیقه مونده فرق این دوتا چیه رو انشالله فقط این آیه رو بیارید اینو بخونیم بعد بریم سراغ این بحث این دیگه بحث بقیش بشه جلسه بعد آیه ۲۳ سوره حج سوره مبارکه حج آیه ۲۳ ان الله یدخل الذین آمنو تا اونجا که میشه از این به بعد حالا سعی

میکنیم که قرائتهامونم دقیقتر قر ان الله یدخل الذین آمنوا وعمل الصالحات جنات تجری من تحت الانهار یحلون فیها من اسوره من ذهب و لولو ان و لباسم فیها حریرن که تو وقتش میشه لباس هم فیها حری کلمه اولی که تمرین داره کدومه جنات سه نوع تمرین داریم تنوین رفعی تنوین نسبی تنوین جری اون ان درست شد اینجا جنا تنوین چیه جری دومین کلمهای که تنوین داره کدومه ذهبن ذهبن تامینش چیه جری سومین کلمه لولوئ لولون تامینش چیه نسبی آخرین کلمه حریر حریرون تامینش چیه